Старшынства татарскіх родаў, тытулы і гербы

Апроч шырока вядомых гербаў, такіх як: Ксенжыц, Страла, Лук, Траска, Тапор, Радван, Прыяцель ды іншых, мы падаем 106 індывідуяльных гербаў; апошніх, вядома, было б больш, але, на жаль, у мяне была, увогуле, даволі невялікая жменька дакумэнтаў, на якіх захаваліся пячаткі і зь якіх я мог здабыць толькі такую колькасьць гербаў. Гэтыя індывідуяльныя гербы, ці ўласныя, усе ўяўляюць сабою крайне простыя знакі, заснаваныя галоўным чынам на сістэме адной, дзьвюх, трох стрэл у розных злучэньнях міжсобку.

Найбольш пашыраны знак завецца «тамга», гэта знак, якім карысталася татарская арыстакратыя.

Што да ступені годнасьці тытулаваных татарскіх родаў, то першае месца сярод іх займалі па пасадзе царэвічы Пуньскія і Астрынскія, другое месца - род Уланаў, трэцяе - род Найманаў, чацьвёртае - род Алчынаў, пятае - род Юшынскіх, шостае - род Лаўчыцкіх-Багатырэвічаў, сёмае - татары клецкія, восьмае - татары амсьціслаўскія.

У 1600 годзе два апошнія роды спынілі сваё існаваньне, так што засталося толькі шэсьць, якія пералічаны ў люстрацыі Кердэя ад 1631 года пад назвамі харугваў: уланская, найманская, крычынская (інакш кандрацкая), ялаірская, юшынская і ардынская (інакш барынская).

Татары, што выкарыстоўвалі ў Літве тытулы «князёў», былі нашчадкамі ханскіх бегаў, якія пасьля султанаў-князёў ханскай крыві былі найблізкімі сваякамі ханаў, чальцоў кіравальных дынастый.

Мурзы паходзілі ад мірзаў (эмір-задэ), г.зн. асоб, якія маюць права аддаваць загады; мірзы былі ніжэй па рангу за князёў (бегаў), але яны таксама бралі ўдзел у ханскай радзе.

Уланы (oǧlan - хлопчык, паж) былі шляхтай у Ардзе зь зямельнымі ўладаньнямі, г.зн. улусамі, але Уланы, якія знаходзіліся ў Літве, як і род Асанчуковічаў, былі князямі.

Зь цягам часу ў XVII стагодзьдзі татарскіх князёў у Літве пачалі звычайна называць «мурзамі».

S. Dziadulewicz "Herbarz rodzin tatarskich w Polsce" - Wilno, 1929


Камэнтар аўтара праекту

Сьпіс татарскай шляхты ВКЛ заснаваны на інфармацыі выданьня "Herbarz rodzin tatarskich Wielkiego Księstwa Litewskiego", Gdańsk - 2006 ("Гербоўнік татарскіх родаў Вялікага Княства Літоўскага") аўтарства С. Думіна. Тэрмін „татарскіх” трэба разумець трохі шырэй у этнічным пляне: гэта і нагайскія, і пяцігорскія (чаркескія), і дагестанскія і інш. роды. У выніковы сьпіс не ўвайшлі:

    1. роды (прозьвішчы), улучаныя ў гербоўнік, але якія выклікаюць сумневы ў аўтара адносна іх татарскага паходжаньня;
    2. роды (прозьвішчы), далучаныя да расейскага дваранства выключна па 2, 3 ці 5 частках ДРК.

Для дакладнейшай граматычнай перадачы правапісу прозьвішчаў уведзена літара "Ґ", адпаведная літары лацінскага альфабэту "G". Літара "Г" адпавядае літары лацінскага альфабэту "H".

Рэканструяваныя шляхецкія гербы можна знайсьці на старонках Гербы беларускае шляхты.

Зьвязаныя тэмы:

Герб ВКЛ

Татарская шляхта ВКЛ

    Прозьвішчы, што пачынаюцца на літару

  • А
  • Б
  • В, Г, Ґ, Д, Ж, З, І
  • К, Л
  • М, П
  • Р
  • С
  • Т, У, Х, Ч
  • Ш
  • Э, Ю, Я
  • Роды, гербы якіх незнаны
А
Род (Фамілія) Гербу

Абрагімовіч

Уляніцкі
Абрамовіч Ляліва 1
Абрамовіч—Радліновіч Даленга
Абулевіч (Кандрат-Мурза—) Радван
Абуневіч Нячуя
Адамовіч Ляліва
Азулевіч уласнага
Азулевіч Алябанда
Акмінскі уласнага
Александровіч Шанява
Александровіч уласнага
Аліевіч Страла
Аліеўскі Грымала
Аляйкевіч (Малла—) уласнага
Асановіч Акшак
Асановіч Амадэй
Асановіч Лук і Тры Стралы
Ахматовіч (Білял-Мурза—) Ахмат
Ахматовіч Катвіца

Б
Род (Фамілія) Гербу

Багдановіч (Баґдановіч)

Лада
Багдановіч (Баґдановіч) Лук
Багдановіч (Баґдановіч) Нязгода
Багдановіч (Баґдановіч) Нязгода адм.
Багушэвіч Газдава
Базарэвіч (Курмановіч—) уласнага
Базарэўскі Бажэнскі
Базарэўскі Сьверчак
Байрашэўскі Будвіч 1
Байрашэўскі Лук
Байрулевіч Даленга
Байрулевіч Стрэмя
Банютыч Пагоня III
Бараноўскі (Туган—, Туган-Мурза—, Мурза Туганскі—) Туган
Барташэвіч Янадар
Басаржэўскі Сьверчак
Беґанскі Месяц
Біцютка Пагоня I
Бутлер уласнага
Бучацкі (Тарак-Мурза—) Тарак
Бучацкі Абданк
Бяляк уласнага

В, Г, Ґ, Д, Ж, З, І
Род (Фамілія) Гербу

Варановіч

Ліс
Вільчынскі Порай
Война Прыяцель
Война Трубы
Вясноўскі Ксенжыц
Гельяшэвіч (Радэцкі—) Гадземба
Ґембіцкі Белы Завой
Давідовіч Страла
Даўґяла Кайшылы
Даўляшэвіч (Даўлясевіч) Самсон
Дзенаевіч Тапор
Ждановіч Прыяцель
Заблоцкі (Мурза-Ілярыйскі—, Ялаір-Мурза—) Ілёрыя
Заблоцкі Суліма
Здановіч Лук
Івашкевіч Пагоня IV
Ільлясевіч Ілгоўскі
Ільлясевіч Ляліва

К, Л
Род (Фамілія) Гербу

Казакевіч

уласнага
Казакевіч Лук
Каліна Яліта
Канапацкі уласнага (Адвага)
Карыцкі Грымала
Карыцкі (Мурза—) Карыца
Карыцкі Цёлак
Карыцкі (Бонза—) Цёлак
Кенскі (Мінькевіч—) Радван
Корсак (з Карсакевічаў) уласнага (Катвіца)
Крыніцкі Тапор
Крычынскі (Найман-Мурза—, Мурза-Найманскі—) Радван
Крычынскі (Найман-Мурза—, Мурза-Найманскі—) Радван адм.
Крачоўскі (Мурза—) Нурсаіт
Курмановіч Траска
Кустынскі Страла
Лаўчыцкі (Багатырэвіч—) Сас
Лебедзь Лебедзь
Лісоўскі Бонча
Лось Лук 1
Ляляк Лук

М, П
Род (Фамілія) Гербу

Макавецкі

Помян
Макуловіч Анцута
Маслоўскі Самсон
Мелех Прыяцель
Мількамановіч Сэрца стралой працятае
Міськевіч Праўдзіч
Міхалоўскі Радван
Мураўскі Лук
Мурзіч (Мурза—) Лук
Мусіч Ляліва
Мустафіч (Мурза—) Месяц
Мусялевіч Граблі
Муха Дравіца
Муха (Мурза—, —Кенскі) Кена
Муха Пароня
Мухля Рудніца
Мухля уласнага (Рудніца адм.)
Паплаўскі уласнага
Паўтаракевіч Сас
Пултаржыцкі (з Пултораў) Сэрца стралой працятае

Р
Род (Фамілія) Гербу

Радкевіч (Раткевіч)

Лук
Радлінскі Дравіца
Радэцкі Радван
Раецкі Траска
Райжэўскі (Мурза—) Махырын
Рамазанавіч Лук
Рамановіч Катвіца
Раманоўскі Божаволя
Рафаловіч Месяц
Рафаловіч Пелеш
Рудзевіч Месяц
Рызвановіч (з Мартузаў—) Прыяцель

С
Род (Фамілія) Гербу

Сабалеўскі (Канкірант-Мурза—) 2

Месяц адм.
Сафарэвіч Лук з пашчапанай стралой
Сафарэвіч Тапор
Севярын Тры Стралы
Селімовіч (Шахманцар—) Акшак
Скірмунт Прыяцель
Смайкевіч Магіла
Смольскі Араж
Смольскі Ляліва
Смольскі Лук
Солтан Корчак
Солтан Сыракомля
Солтык Лук
Сулевіч (Сюлевіч) Ксенжыц
Сулевіч (Сюлевіч) Прыяцель адм.
Сулеймановіч Лук
Сулькевіч Праса
Сюнякевіч Дравіца

Т, У, Х, Ч
Род (Фамілія) Гербу

Талькоўскі

Радзіч
Тамулевіч Лебедзь
Токаш Пелеш
Тупальскі (Сейт—) Сейт
Улан—Малюшыцкі уласнага
Улан Сталовыя Ножкі
Улан—Малюшыцкі Сталовыя Ножкі
Улан—Палянскі Сталовыя Ножкі
Хазбіевіч (Мурза—) Божаволя адм.
Халембек Вуж
Халецкі Бонча
Халецкі уласнага
Хасяневіч Гадземба
Хурамовіч Лук
Чаінскі, Яновіч—Чаінскі Дзіда
Чымбаевіч Варня
Чымбаевіч Радван

Ш
Род (Фамілія) Гербу

Шаблоўскі

Лук
Шагідзевіч Прыяцель
Шагідэвіч Лук
Шагуневіч Акшак
Шагуневіч (з Джараілаў—) Траска
Шункевіч (Шынкевіч) Савур
Шумскі Пагоня IV
Шчансновіч Шпады
Шчуцкі Лук

Э, Ю, Я
Род (Фамілія) Гербу

Эльясевіч (Ельясевіч)

Рудніца
Юзафовіч Дравіца 3
Юзафовіч Лук
Юзафовіч Радван
Юшынскі (Мурза-Ушын—) Гарчынскі 4
Яблонскі Дамброва
Яблонскі Тапор
Яблонскі Ясеньчык
Язерскі Тапор
Якубоўскі Тапор
Яламоўскі Наленч
Янкевіч Лук
Янкевіч Помян
Янушэўскі Дамброва
Янчура (з Янчурэвічаў) Акшак
Янчура Целянткова
Ясінскі Сас
Ясінскі Страла

Адзыкіч

Кулікоўскі (Кулакоўскі-?) Смольскі
Акмаловіч Ламінскі Старжынскі
Альдзюкевіч Лапіцкі Талярскі
Алюцэвіч Ледзінскі Тутбай (Тулбай-?)
Амусевіч Ляўковіч Усіновіч
Акевіч Маевіч Шабановіч
Бабаш (Бобаш) Маеўскі Шалянґоўскі
Бяліцкі Маршалковіч Шахманцар
Бяляцкі Мейшутовіч Швейдаровіч
Вольскі Мількоўскі Шчэрба
Глінскі Мухарскі Шыленскі
Дамброўскі Некрашэўскі Юновіч
Дашкевіч Нячай Яблонскі
Дзефярэвіч Паўзакевіч Якшэвіч
Дзянкевіч (Янкевіч-?) Ралькевіч Яневіч
Дунаевіч Рачыповіч Яншкевіч (Янушкевіч-?)
Казлоўскі Рубай Ясевіч
Канарскі Сакалоўскі Ясінскі
Касіновіч Сегадзінскі
Крэцінскі Скіндар

Подрыхтаваў і пераклаў Ю. Лычкоўскі


1) Паводле аўтара не пэўна, што менавіта гэты герб скарыстае род.

2) С. Дзядулевіч дае прыдомак "Хан-Кірант-".

3) Паводле С. Урускага.

4) Аўтар сьцьвярджае, што род рабіў вывод пад клясычнай выявай гербу. Аднак сам падае малюнак гербу з адменай.