Вялейскі павет
Віленскай губэрні
канец XIX - пачатак XX ст.

Адміністрацыйная мапа

Мапа - Вялейскі павет
  • Падзел
  • Насельніцтва
  • Рэлігія
  • Гісторыя

Падзел

У адміністрацыйным пляне Вялейскі павет падзяляецца на 3 паліцэйскія акругі (станы), з цэнтрамі ў Маладэчне, Даўгінаве і Дунілавічах, і 26 валасьцей: Вязынь, Германішкі, Гарадок, Краснае Сяло, Лебедзева, Маладэчна, Радашкавічы і Хаценічы у 1 паліцэйскай акрузе; Будслаў, Вялейка, Даўгінава, Іжа, Княгінін, Крайск, Крывічы, Куранец і Рабунь у 2 паліцэйскай акрузе; Ваўкалата, Дунілавічы, Жосна, Лучай, Манькавічы, Мядзел, Норыца, Параф'янава і Порплішча ў 3 паліцэйскай акрузе.

У судовым дачыненьні павет падзяляецца на 3 дзяльніцы судовых сьледчых (з цэнтрамі ў Вялейцы, Дунілавічах і Радашкавічах), а таксама на 4 дзяльніцы міравых судоў: 4-я дзяльніца Дзісьненскай акругі, 4-я дзяльніца Сьвянцянскай акругі, а таксама 4-я і 5-я дзяльніцы Смаргонскай акругі.

Апроч павятовага горада ў павеце зьмесцаваны 1 пазаштатны горад (Радашкавічы), 20 мястэчак (Вязынь, Гарадок, Ілія, Краснае, Лебедзева, Маркава і Маладэчна ў 1 паліцэйскай акрузе; Будслаў, Даўгінава, Крайск, Крывічы, Куранец і Рэчкі ў 2 паліцэйскай акрузе; Ваўкалата, Дунілавічы, Задзеўе, Манькавічы, Стары і Новы Мядзел і Параф'янава ў 3 паліцэйскай акрузе) і 1 244 вёскі і драбнейшых селішчаў, у агульнай колькасьці якія налічваюць 10 335 гаспадарак (дымоў).

Насельніцтва

У 1880 годзе ў павеце было (бяз горада, насельніцтва якога ў той год складала 3 450) 148 585 жыхароў, у тым ліку 90 434 праваслаўных, 44 482 каталіка, 523 раскольнікі, 127 эвангелістаў аўгсбурскіх, 3 эвангелісты-рэфарматары, 12 744 габрэі, 272 магамэтаніна; паводле жа станаў 3 848 шляхты, 410 духавенства, 217 ганаровых грамадзянаў, 17 489 мяшчанаў, 120 051 селянін, 6 475 вайскоўцаў, 63 замежніка, 34 іншых саслоўяў.

У 1857 годзе было 116 753 жыхары, у тым ліку (паводле Стаўпянскага): 48 808 беларуса (46 199 праваслаўных, 2 609 каталікоў), 5 266 вялікаросаў, 30 746 ліцьвінаў (1 820 праваслаўных, 28 926 каталікоў), 24 092 палякі, 6 848 габрэяў, 303 татарыны.

Рэлігія

Праваслаўная царква ўлучае 3 благачынствы: Вялейскае, Мядзельскае і Маладачанскае, 41 прыходскую царкву, 15 філіяльных і 45 цьвінтарных цэркваў, 7 капліц. Вялейскае благачынства ўлучае 14 прыходаў: Вялейка, Даўгінава, Гнязьдзілава, Іжа, Камянец-Спаскі, Касута, Княгінін, Нарач, Рабунь, Рэчкі, Узьляны, 14 прыходскіх цэркваў, 3 філіяльных, 18 цьвінтарных і 3 капліцы; 32 330 вернікаў.

Каталіцкая царква датычыцца да двух дэканатаў: Вялейскаму і Надвялейскаму, Віленскай дыяцэзіі. Да першага зь іх належыць 7 парафій: Будслаў, Даўгінаў, Касьцяневічы, Лебедзева, Альковічы і Радашкавічы (раней было яшчэ 7: Ільля, Краснае Сяло, Куранец, Маладэчна, Спас, Хожава і Хоўхлава), усяго 7 парафіяльных касьцёлаў, 6 філіяльных і 14 капліц; 23579 парафіян. Надвялейскі дэканат гэтак жа складаецца з 7 парафій: Ваўкалата, Дунілавічы, Задзеўе, Лучай, Мядзел, Параф'янава і Паставы, 7 парафіяльных касьцёлаў, 1 філіяльнага, 15 капліц, 34 444 верніка.

Гісторыя

Вялейскі павет быў створаны ў 1795 годзе з Завялейскага (з цэнтрам у г. Паставы) і часткі Ашмянскага паветаў Віленскага ваяводзтва былога Вялікага Княства Літоўскага.

Маршалкамі павятовай шляхты былі: Ян Людвік Валадковіч гербу Радван (1796-1800), Язэп Валадковіч, Гіпаліт Гецэвіч гербу Ляліва (1807-09), Казімір Карніцкі гербу Сыракомля (1807-12), Мэльхіёр Валадковіч (1817-20), Ян Аскерка гербу Мурдэліё (1820), Ануфры Багдановіч гербу Магіла (1822), Ян Любанскі гербу Порай (1825), Аляксандар Дамейка (1833), Зянон Любанскі (1846-53), Мячыслаў Тукала (1854-59), Канстантын Сьнітко (1863), Цыпрыян Цывінскі гербу Пухала (1877-81).

На падставе Sulimierski F. Słownik geograficzny Królewstwa Polskiego. T.13, 1893, s. 464-465