Starszeństwo rodów tatarskich, tytuły i herby

Oprócz herbów znanych powszechnie, jak: Księżyc, Strzała, Łuk, Trzaska, Topór, Radwan, Przyjaciel i inne, podajemy 106 herbów indywidualnych; tych ostatnich napewno znalazłoby się więcej, niestety, jednak, miałem naogół biorąc, szczupłą dosyć garść dokumentów na których dochowały się znaki pieczętne i z których mogłem wydobyć tylko taką ilość herbów. Te herby indywidualne czyli własne, wszystko to są znaki niezmiernie proste, oparte głównie na systemie jeden, dwóch, trzech strzałek, znajdujących się ze sobą w różnych połączeniach.

Najbardziej rozpowszechnionym jest znak zwany "tamgą", jest to znak, używany przez arystokrację tatarską.

Co do stopnia dostojności utytułowanych rodów tatarskich, to pierwsze miejsce wśród nich zajmowali z urzędu carewicze Puński i Ostryński, drugie miejsce - ród Ułanów, trzecie - ród Najmanów, czwarte - ród Ałczynów, piąte - ród Juszyński, szóste - ród Łowczyckich-Bohatyrewiczów, siódme - Tatarzy Kleccy, ósme - Tatarzy Mścisławscy.

W roku 1600-ym dwa ostatnie rody przestały istnieć, tak, że pozostało tylko sześć, które figurują w lustracji Kierdeja z roku 1631-go pod nazwą chorągwi: ułańskiej, najmańskiej, kryczyńskiej vel kondrackiej, jałoirskiej, juszyńskiej i ordyńskiej vel baryńskiej.

Tatarzy, używający na Litwie tytuły "kniaziów" byli potomkami begów chańskich, którzy po sułtanach-książętach krwi chanów, byli najbliższymi krewnymi chanów, członków dynastji panujących.

Murzowie pochodzili od mirzów (emir - zade), to jest osób mających prawo roskazywania; mirzowie byli niższym stopniem od kniaziów (begów), ale uczestniczyli także w radzie chana.

Ułanowie (ughłan - chłopiec, paż) stanowili w Hordzie szlachtę mającą posiadłości ziemskie, to jest ułusy, atoli Ułanowie, będący na Litwie, jak ród Assanczukowiczów, byli kniaziami.

Z biegiem czasu, książęta tatarscy, będący na Litwie, stali się w XVII-ym stuleciu nazywać ogólnie "murzami".

S. Dziadulewicz "Herbarz rodzin tatarskich w Polsce" - Wilno, 1929


Komentarz autora projektu

Spis szlachty tatarskiej oparte jest na danych publikacji S.Dumin „Herbarz rodzin tatarskich Wielkiego Księstwa Litewskiego” - Gdańsk, 2006. Określenie „tatarskich” należy jednak interpretować szerzej w kategoriach etnicznych. To także nogajskich, petyhorskich, dagestańskich itp. rodzin. Na ostatecznej liście nie znalazły się:

    1. rodziny (nazwiska) zawarte do Herbarzu, ale budzących wątpliwości u jego autora co do ich tatarskiego pochodzenia;
    2. rodziny (nazwiska) przyłączone do szlachty rosyjskiej wyłącznie przez 2, 3 lub 5 części Księgi rodów szlacheckich (KRS).

Powiązane tematy:

Herb WKL

Szlachta tatarska WKL

    Nazwiska zaczynające się na literę

  • A
  • B
  • C, D, E, G, H
  • I, J
  • K
  • L, Ł, M
  • O, P, R
  • S
  • T, U, W, Z, Ż
  • Rodziny, których herby są nieznane
A
Rodzina (Nazwisko) Herbu

Abrahimowicz

Ulanicki
Abramowicz Leliwa 1
Abramowicz—Rodlinowicz Dołęga
Abuniewicz Nieczuja
Achmatowicz (Bilał-Murza—) Achmat
Achmatowicz Kotwica
Adamowicz Leliwa
Aleksandrowicz Szreniawa
Aleksandrowicz własnego
Alijewicz Strzała
Assanowicz Akszak
Assanowicz Amadej
Assanowicz Łuk i trzy strzały
Azulewicz Alabanda
Azulewicz własnego

B
Rodzina (Nazwisko) Herbu

Bajraszewski

Budwicz 1
Bajraszewski Łuk
Bajrulewicz Dołęga
Bajrulewicz Strzemią
Baranowski (Tuhan—, Tuhan-Murza—, Murza Tuhański—) Tuhan
Bartoszewicz Janadar
Basarzewski Świerczek
Bazarewicz (Kurmanowicz—) Bazarewicz
Bazarewski Bażeński (Bażen)
Bazarewski Świerczek
Biciutko Pogonia I
Biegański Miesiąc
Bielak własnego
Bohdanowicz (Bogdanowicz) Łada
Bohdanowicz (Bogdanowicz) Łuk
Bohdanowicz (Bogdanowicz) Niezgoda
Bohdanowicz (Bogdanowicz) Niezgoda odm.
Bohuszewicz Gozdawa
Boniuticz (Baniutycz) Pogonia III
Buczacki Abdank
Buczacki (Tarak-Murza—) Tarak
Butler własnego

C, D, E, G, H
Rodzina (Nazwisko) Herbu

Chalecki

Bończa
Chalecki własnego
Chalembek, Chalembiek Wąż
Chasieniewicz Godziemba
Chazbijewicz (Murza—) Bożawola odm.
Churamowicz Łuk
Czaiński, Janowicz—Czaiński Dzida
Czymbajewicz Radwan
Czymbajewicz Warnia
Dawidowicz Strzała
Dowgiałło Kajszyły
Dowlasiewicz Samson
Dzienajewicz Topór
Eljasewicz (Jeljaszewicz) Rudnica
Gembicki, Gębicki Biały Zawój
Heliaszewicz (Rodecki—) Godziemba

I, J
Rodzina (Nazwisko) Herbu

Illasiewicz

Iłgowski
Illasiewicz Leliwa
Iwaszkiewicz Pogonia IV
Jabłoński Dąbrowa
Jabłoński Jasieńczyk
Jabłoński Topór
Jakubowski Topór
Jałomowski Nałęcz
Janczura (z Janczurewiczów) Akszak
Janczura Cielątkowa
Jankiewicz Łuk
Jankiewicz Pomian
Januszewski Dąbrowa
Jasiński Sas
Jasiński Strzała
Jezierski Topór
Józefowicz Drzewica 2
Józefowicz Łuk
Józefowicz Radwan
Juszyński (Murza-Uszyn—) Gorczyński 3

K
Rodzina (Nazwisko) Herbu

Kalina (Kalino)

Jelita
Kieński (Mińkiewicz—) Radwan
Konopacki Konopacki (Odwaga)
Korsak (z Korsakiewiczów) Korsak (Kotwica)
Korycki (Murza—) Koryca
Korycki (Bondza—) Ciołek
Korycki Ciołek
Korycki Grzymała
Kozakiewicz Łuk
Kozakiewicz własnego
Kryczyński (Najman-Murza—, Murza Najmański) Radwan
Kryczyński (Najman-Murza—, Murza Najmański) Radwan odm.
Krynicki Topór
Krzeczowski (Murza—) Nurseit
Kurmanowicz Trzaska
Kustyński Strzała

L, Ł, M
Rodzina (Nazwisko) Herbu

Lebiedź

Łabędź
Lelak Łuk
Lisowski Bończa
Łoś Łuk 1
Łowczycki (Bohatyrewicz—) Sas
Makowiecki Pomian
Makułowicz Ancuta
Masłowski Samson
Michałowski Radwan
Mielech Przyjaciel
Milkamanowicz, Milkomanowicz Serce strzałą przebite (przeszyte)
Miśkiewicz Prawdzic
Mucha (Murza—, —Kieński) Kiena
Mucha Drzewica
Mucha Poronia
Muchla własnego
Murzicz (Murza—) Łuk
Musicz Leliwa
Mussielewicz, Musielewicz Grabie
Mustaficz (Murza—) Miesiąc

O, P, R
Rodzina (Nazwisko) Herbu

Obulewicz (Kondrat-Murza—)

Radwan
Okmiński własnego
Olejkiewicz (Mołła—) własnego
Olejowski Grzymała
Popławski własnego
Półtorakiewicz Sas
Półtorzycki, Pułtorzycki (z Półtorów) Serce strzałą przebite (przeszyte)
Radecki Radwan
Radliński Drzewica
Rafałowicz Miesiąc
Rafałowicz Pielesz
Rajecki Trzaska
Rejżewski (Murza—) Mohyryn
Rodkiewicz (Radkiewicz, Ratkiewicz, Rotkiewicz) Łuk
Romanowicz Kotwica
Romanowski Bożawola
Romazanowicz Łuk
Rudziewicz Miesiąc
Ryzwanowicz (z Mortozów) Przyjaciel

S
Rodzina (Nazwisko) Herbu

Safarewicz

Łuk ze strzałą rozdartą
Safarewicz Topór
Seweryn Trzy Strzały
Sielimowicz (Szachmancer—) Akszak
Siuniekiewicz Drzewica
Skirmunt Przyjaciel
Smajkiewicz Mohyła
Smolski Araż
Smolski Leliwa
Smolski Łuk
Sobolewski (Konkirant-Murza—) 4 Miesiąc odm.
Sołtan Korczak
Sołtan Syrokomla
Sołtyk Łuk
Sulejmanowicz Łuk
Sulewicz (Siulewicz) Księżyc
Sulewicz (Siulewicz) Przyjaciel odm.
Sulkiewicz Prassa
Szabłowski Łuk
Szahidziewicz (Szahidewicz) Przyjaciel
Szahuniewicz Akszak
Szahuniewicz (z Dżeraiłów) Trzaska
Szczęsnowicz Szpady
Szczucki Łuk
Szehidewicz Łuk
Szumski Pogonia IV
Szunkiewicz (Szynkiewicz) Sawur

T, U, W, Z, Ż
Rodzina (Nazwisko) Herbu

Talkowski

Radzic
Tamulewicz (Tomulewicz) Łabędź
Tokosz Pielesz
Tupalski (Seit—) Seit
Ułan—Maluszycki własnego
Ułan—Polański Stołowe Nóżki
Ułan, Ułan—Maluszycki Stołowe Nóżki
Wilczyński Poraj
Wiosnowski Księżyc
Wojna (Wojno) Przyjaciel
Wojno (Wojna) Trąby
Woronowicz Lis
Zabłocki (Murza Illoryjski—, Jałoir-Murza—) Illorya
Zabłocki Sulima
Zdanowicz Łuk
Żdanowicz (Murza—) Przyjaciel

Adzikicz (Adzykicz)

Junowicz Reczypowicz (Raczypowicz)
Akmałowicz Kasinowicz Rolkiewicz
Aldziukiewicz Konarski Rubaj
Allucewicz Kozłowski Siehodziński (Siegodziński)
Amusiewicz Kreciński Skinder
Babasz (Bobasz) Kulikowski (Kułakowski-?) Smolski
Bielacki Ledziński Sokołowski
Bielicki Lewkowicz Starzyński
Daszkiewicz Łapicki Szabanowicz
Dąbrowski Łomiński Szachmancer
Dunajewicz Majewicz Szczerba
Dziankiewicz (Jankiewicz-?) Majewski Szelęgowski
Dzieferewicz Marszałkowicz Szwejdorowicz
Hliński Mejszutowicz Szyleński
Jabłoński Milkowski Talarski
Jakszewicz Mucharski Tutbaj (Tułbaj-?)
Janiewicz Nieczaj Usinowicz
Janszkiewicz (Januszewicz-?) Niekraszewski Wolski
Jasiewicz Okiewicz
Jasiński Połzakiewicz

Przygotował J. Łyczkowski


1) Według autora nie ma pewności, że herb ten jest używany przez rodzinę.

2) Wg S.Uruskiego.

3) Autor twierdzi, że rodzina wywodziła się pod herbem klasycznym. Jednak podaje obraz herbu z odmianą.

4) S. Dziadulewicz podaje przydomek "Kan-Kyrant-".